افغانستان جو مسئلو سڀني کي گڏجي حل ڪرڻو پوندو: وزيراعظم عمران خان

دوشنبي – 17 – سيپٽمبر (اي پي پي) و??ير??عظم عمران خان چيو آه?? ته افغانستان جو مسئلو سڀني کي گڏجي حل ڪرڻو پوندو، افغانستان کي ان مرحلي تي اڪيلو نٿو ڇڏي سگهجي، افغانستان کي اڪيلو ڇڏيو ويو ته مختلف بحران جنم وٺندا، عالمي برادري ج?? ڀرپور ڪوششن جي باوجود دهشتگردي ج?? خطرا هاڻي به برقرار آه??، عالمي ۽ علائقائي امن ۽ سلامتي کي درپيش خطرن کي منهن ڏيڻ ايس سي او جي لاءِ اهم آه??، ڪشمير مسئلو گڏيل قومن جي قراراددن موجب حل ٿيڻ گهرجي، پاڪستان افغانستان مان انخلا جي عالمي ڪوششن ۾ مدد کانسواءِ انساني امداد جي فراهمي ۽ سهولت ۾ هر ممڪن تعاون ڪيو آه??. و??ير??عظم اهڙن خيالن جو اظهار شنگهائي تعاون تنظيم (ايس سي او) جي 20 هين سربراهي اجلاس کي خطاب ڪندي ڪيو.

هن چيو ته واپار، سيڙپڪاري ۽ رابطن جي فروغ لاءِ ايس سي او هڪ اهم پليٽ فارم آه??، مواصلاتي رابطن سان خطي ۾ مثبت تبديلي ايندي، و??ير??عظم ڪورونا وائرس جي وبا جو ذڪر ڪندي چيو ته ان سان عالمي معيشتون متاثر ٿيون آه??، هن چيو ته ماحولياتي تبديلي ٻيو اهم چئلينج آه?? جيڪو دنيا کي درپيش آه??، پاڪستان ماحولياتي تبديلي ج?? اثرن کي منهن ڏيڻ لاءِ بلين ٽري منصوبو شروع ڪيو آه??.

و??ير??عظم افغانستان جي صورتحال جو ذڪر ڪندي چيو ته هاڻي افغانستان جي حقيقت دنيا کي تسليم ڪرڻي پوندي، افغانستان جو مسئلو سڀني کي گڏجي حل ڪرڻو پوندو. هي افغان عوام سان گڏ بيهڻ جو وقت آه??، هن چيو ته پاڪستان دهشتگردي ج?? خلاف جنگ ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو، پاڪستان دهشتگردي ج?? جنگ ۾ 80 هزار جانين جي قرباني ڏني آه??، اسان جي معيشت کي دهشتگردي خلاف جنگ ۾ نقصان پهتو.

و??ير??عظم عمران خان چيو ته موسمياتي تبديلي دنيا لاءِ وڏو چئلينج آه??، اسان بهتر ماحول جي فروغ لاءِ وڻڪاري مهم شروع ڪئي آه??، اسان ملڪ جي هر حصي ۾ ٻوٽا پوکيا جتي وڻڪاري نه هئي، هن چيو ته وڻڪاري مهم کي دنيا جي مختلف ملڪن ۾ ساراهيو ويو آه??، هن چيو ته ڪشمير مسئلو گڏيل قومن جي قراراددن موجب حل ٿيڻ گهرجي، هن چيو ته افغانستان کي انساني بحران، خوراڪ، بنيادي شين ۽ ٻيا چئلينج درپيش آه??، هن چيو ته اسان آزاد خودمختيار فلسطين جي حمايت ڪريون ٿا ۽ شنگهائي تعاون تنظيم جي اجلاس ۾ شرڪت منهنجي لاءِ باعث فخر آه??.

و??ير??عظم عمران خان چيو ته کيس تاريخي ايس سي او سمٽ لاءِ خوبصورت شهر دوشنبي ۾ اچڻ تي خوشي آه??. هن چيو ته اهو لمحو وڌيڪ خوشگوار آه?? ڇو ته اهو تاجڪستان جي آزادي ج?? 30 هين سالگرهه سان گڏ آه?? ۽ اسان تاجڪستان جي ڀائر عوام کي دلي م??ار??باد پيش ڪريون ٿا. و??ير??عظم عمران خان چيو ته آئون ان موقعي تي صدر امام علي رحمانوف کي تاجڪستان جي چيئرمين شپ جي دوران ايس سي او جي دانشمنداڻي ذميداري تي م??ار??باد پيش ڪريان ٿو.

هن چيو ته ايس سي او جي 20 هين سالگرهه اسان جي هن وقت تائين جي سفر تي غور ڪرڻ جي لاءِ هڪ اهم موڙ آه??. و??ير??عظم چيو ته جون 2001ع ۾ پنهنجي قيام کان ايس سي او هڪ ڊگهو سفر طئي ڪيو آه?? ۽ شنگهائي تعاون تنظيم جي ماپي ۽ قد ۾ اضافو ٿيو آه??، هن چيو ته شنگهائي تعاون تنظيم اڄ مجموعي طور تي دنيا جي آبادي ج?? 44، عالمي سرزمين جو 25 ۽ عالمي ج?? ڊي پي ج?? 20 سيڪڙو جي نمائندگي ڪري ٿي، هن چيو ته ايس سي او جي معياري ۽ اداره جاتي بنيادن کي مضبوط بڻائڻ، سيڪيورٽي ۽ سماجي ۽ اقتصادي ترقي تي عملي تعاون کي فروغ ڏيڻ ۾ متاثر ڪندڙ اڳڀرائي ٿي آه??.

هن چيو ته جيتوڻيڪ ايس سي او پراڻن ۽ نون چئلينجن جو جواب ڏيڻ لاءِ بهتر ڪارڪردگي ج?? مظاهرو ڪيو آه?? تنهن هوندي به تيزي سان مشڪل عالمي ماحول ۽ جيو پوليٽيڪل ڇڪتاڻ ايندڙ وقت ۾ اسان جي عزم جو امتحان وٺندي، هن چيو ته اسان کي بلاڪ سياست طرف ڪنهن به وهڪري ج?? مزاحمت ڪرڻ گهرجي ۽ ان ڳالهه تي زور ڏيڻ گهرجي ته پرامن گڏيل بقاءَ ۽ تعاون، ٽڪراءُ نه پر عالمي سياست جو بنيادي محرڪ هجڻ گهرجي. هن چيو ته ڪورونا وائرس جي وبا دنيا کي سخت متاثر ڪيو آه?? ۽ ان سان انساني مصيبتن ۽ نقصان جو اندازو نٿو لڳائي سگهي، 46 لک ماڻهو پنهنجون زندگيون وڃائي چڪا آه?? جڏهن ته 223 ملين متاثر ٿيا آه??.

و??ير??عظم چيو ته ان سان سڄي دنيا ۾ صحت جو نظام متاثر ٿيو آه??، معيشتن کي زوال ۽ عالمي ٻاڙائي کي منهن ڏيڻو پيو آه??، هن چيو ته ڪورونا سان غريب هر جاءِ تي سڀ کان وڌيڪ متاثر ٿيو آه??، 20 سالن ۾ پهريون ڀيرو دنيا غربت ۾ سخت اضافو ڏٺو آه??، هن چيو ته پاڪستان ۾ اسان ”سمارٽ لاڪ ڊائون“ جي حڪمت عملي اختيار ڪئي ج??هن ۾ هڪ ئي وقت زندگي بچائڻ، معاش کي محفوظ ۽ معيشت کي متحرڪ ڪرڻ تي ڌيان ڏنو ويو.

و??ير??عظم عمران خان چيو ته پاڪستان جي سماجي تحفظ جي پروگرام احساس لکين خاندانن کي زنده رهڻ ۾ مدد ڏني آه??، مون ”گلوبل انيشي ايٽو فار ڊيٽ رليف“ به شروع ڪيو ته جيئن اسرندڙ ملڪن جي لاءِ ڪورونا وائرس جي وبا جي منفي اثرن کي گهٽ ڪرڻ ۽ پائيدار ترقي کي حاصل ڪرڻ لاءِ مدد ملي سگهي. هن چيو ته گهٽ وقت ۾ ڪورونا ويڪسين جي تياري سائنس جو معجزو آه??، اسان سمجهون ٿا ته سائنس کي دنيا جي ڪوششن جي رهنمائي جاري رکڻ گهرجي ڇو ته اها وبائي مرض جو مقابلو ڪندي آه??.

ڪورونا جي صورتحال کي سياسي بڻائڻ جي ڪوششن سان پاسو ڪرڻ گهرجي ڇو ته اهڙي وقت ۾ ورهاست آه??، جڏهن دنيا کي متحد ٿيڻ جي ضرورت آه??، و??ير??عظم عمران خان چيو ته ڪورونا ويڪسين هر هڪ کي برابر جي بنياد تي ۽ عالمي سطح تي عوامي ج?? ڀلائي لاءِ دستياب هجڻ گهرجي، هن چيو ته موسمياتي تبديلي هڪ ٻيو خطرو آه?? جيڪو اسان کي درپيش آه??، ان جي اثرن کي گهٽ ڪرڻ عالمي ايجنڊا ۾ سڀ کان وڌيڪ ترجيح آه??، هن چيو ته عالمي سطح تي ڪاربن جي اخراج ۾ پاڪستان جي شرڪت نه هجڻ جي برابر آه??، ان جي باوجود پاڪستان 10 انتهائي ڪمزور ملڪن ۾ شامل آه?? تنهن ڪري موسمياتي تبديلي کي منهن ڏيڻ منهنجي حڪومت جي اهم ترجيح آه??.

و??ير??عظم عمران خان چيو ته اسان موسمياتي تبديلي ج?? منفي اثرن کي گهٽ ڪرڻ لاءِ ڪيترائي اهم قدم کنيا آه?? جنهن ۾ 10 بلين ٽري سونامي پراجيڪٽ به شامل آه??، هن چيو ته ڪلين اينڊ گرين پاڪستان جي لاءِ اسان جي قدمن جو مقصد نه رڳو فطرت ۽ ماحولياتي نظام کي بحال ڪرڻ آه?? پر سياحت کي وڌائڻ ۽ اسان جي نوجوانن جي لاءِ هزارين نيون ملازمتون پيدا ڪرڻ آه??. اسان 2030ع تائين پنهنجي 60 سيڪڙو توانائي کي صاف رکڻ جو هدف رکون ٿا. هن چيو ته اسان گڏيل مقصد حاصل ڪرڻ لاءِ عالمي برادري سان گڏجي پيرس معاهدي ج?? جامع لاڳو لاءِ ڪم جاري رکيو آه??.

و??ير??عظم عمران خان نائين اليون حملن کي 20 سال مڪمل ٿيڻ جو ذڪر ڪندي چيو ته عالمي برادري ج?? ڀرپور ڪوششن جي باوجود دهشتگردي جا خطرا هاڻي به برقرار آه??، هڪ مذهب کي دهشتگردي سان جوڙڻ سڄي دنيا ۾ انتهائي کاٻي ڌر ۽ بالادست گروهن کي پروپيگنڊا ڪرڻ ۽ اثر رسوخ قائم ڪرڻ جو موقعو ڏنو، ڪجهه ڪيسن ۾ اهڙن انتهاپسندن ۽ متعصب نظريا نام نهاد جمهوريتن ۾ رياستي اقتدار تي قبضو ڪرڻ لاءِ ڊوڙيا آه??، هن چيو ته جيڪڏهن اسان انهن خطرن ۽ چئلينجن کي نظر انداز ڪيو ته دهشتگردي ج?? خلاف جنگ نٿي کٽي سگهجي ج??هن ۾ سڀ کان وڏي رياستي دهشتگردي آه?? جيڪا تڪراري علائقن ۾ غير ملڪي قبضي ج?? تحت رهندڙ ماڻهن جي خلاف جاري آه??.

هن چيو ته پاڪستان ڪيترن ئي ڏهاڪن کان دهشتگردي ج?? شڪار رهيو آه?? جنهن جي منصوبابندي، مدد ۽ مالي امداد اسان جي سرحد جي ٻي پار کان رياستي ادارن ڪئي. هن چيو ته تڪرارن جي فعال علائقن کان ٻاهر پاڪستان کان وڌيڪ ڪنهن ٻي ملڪ کي نقصيان ناهي ٿيو، اسان 80 هزار کان وڌيڪ انساني جانيون ۽ 150 ارب ڊالر کان وڌيڪ جو معاشي نقصان کنيو آه??، ان کانسواءِ لکين ماڻهو اندروني لڏپلاڻ سبب متاثر ٿيا آه??، ان جي باوجود اسان جو عزم مضبوط آه?? ۽ اسان دهشتگردي ۽ انتهاپسندي ج?? خلاف جنگ عالمي برادري سان گڏجي وڙهنداسين.

و??ير??عظم عمران خان چيو ته عالمي ۽ علائقائي امن ۽ سلامتي کي درپيش خطرن کي منهن ڏيڻ ايس سي او جي لاءِ اهم آه??، اسان سمجهون ٿا ته حل طلب تڪرارن جي پرامن حل لاءِ گڏيل قومن جي سلامتي ڪائونسل جي قراراددن تي عملدرآمد امن جي لاءِ ضروري آه?? ۽ تعاون جو ماحول بڻائڻ لاءِ اڻٽر آه??. هن چيو ته سلامتي ڪائونسل جي قراراددن جي خلاف ورزي ڪندي تڪراري علائقن جي حيثيت تبديل ڪرڻ جي هڪطرفي ۽ غير قانوني قدم سلامتي ڪائونسل جي قراردادن جي منافي آه?? ۽ ايس سي او کي ان طرح جي قدمن جي مذمت ڪرڻ گهرجي.

و??ير??عظم عمران خان چيو ته تازن واقعن جي پيش نظر افغانستان اسان جي ڌيان جو مرڪز آه??، افغانستان جي اڳوڻي حڪومت جي اوچتي تبديلي ج??هن سڀني کي حيران ڪري ڇڏيو، طالبان جو قبضو ۽ غير ملڪي فوج جي مڪمل انخلا افغانستان ۾ هڪ نئين حقيقت قائم ڪري چڪو آه??، اهو سڀ ڪجهه رتوڇاڻ، خانه جنگي ۽ پناهگيرن جي وڏي پئماني تي لڏپلاڻ کانسواءِ ٿيو جيڪو اطمينان جو باعث هجڻ گهرجي.

هن چيو ته هاڻي هي عالمي برادري ج?? گڏيل مفاد ۾ آه?? ته ان ڳالهه کي يقيني بڻايو وڃي ته افغانستان ۾ ڪو به نئون تڪرارر نه ٿئي ۽ سيڪيورٽي ج?? صورتحال مستحڪم ٿئي، هن چيو ته فوري ترجيحون انساني بحران ۽ معاشي پستي کي روڪڻ آه??، افغانستان جي اڳوڻي حڪومت غير ملڪي امداد تي گهڻو ڀاڙيندي هئي ۽ ان امداد کي ختم ڪرڻ معاشي تباهي ج?? باعث بڻجي سگهجي ٿو، هي افغان عوام سان گڏ بيهڻ جو وقت آه??. اسان گڏيل قومن جي سيڪريٽري ج??رل ۽ گڏيل قومن جي ايجنسين کي ساراهيون ٿا ته هو فوري طور تي انساني امداد لاءِ عالمي مدد کي متحرڪ ڪرڻ ۾ اڳتي وڌن، هن چيو ته پاڪستان افغانستان مان انخلا جي عالمي ڪوششن ۾ مدد کانسواءِ انساني امداد جي فراهمي ۽ سهولت ۾ هر ممڪن تعاون ڪيو آه??.

و??ير??عظم عمران خان چيو ته افغانساتن سان عالمي برادري ج?? مثبت تعلق انتهائي اهم آه??، افغانستان ۾ 40 سالن کان جاري ج??گ کي ختم ڪرڻ جو هڪ نادر موقعو آه?? جنهن کي ضايع نه ڪرڻ گهرجي، ان نازڪ موڙ تي منفي ڳالهيون پکيڙڻ يا پروپيگنڊا ۾ ملوث ٿيڻ غير دانشمنداڻو هوندو، ان سان امن جا امڪان ڪمزور ٿيندا. ۽ افغان عوام کي نقصان پهچندو. هن چيو ته طالبان کي سموري سياسي گروهن جي لاءِ ڪيل واقعدن کي پورو ڪرڻ گهرجي اهو افغانستان جي استحڪام لاءِ ضروري آه??. اها ڳالهه به ضروري آه?? ته سمورن افغانن جي حقن جو احترام يقيني بڻايو وڃي ۽ ان ڳالهه کي يقيني بڻايو وڃي ته افغانستان ٻيهر دهشتگردن جي محفوظ پناهگاهه نه رهي.

هن چيو ته افغانستان مسلسل تڪرارن ۽ عدم استحڪام جو شڪار رهيو آه?? ۽ پاڪستان 40 سالن کان تقريبن 40 لک افغان پناهگيرن جو بار کنيو آه?? ان لاءِ پرامن ۽ مستحڪم افغانستان، پاڪستان جي مفاد ۾ آه??، هن چيو ته افغانساتن جي تاريخ ان ڳالهه جي گواهه آه?? ته ان کي ٻاهران ڪنٽرول نٿو ڪري سگهجي، اسان مستحڪم، خودمختيار ۽ خوشحال افغانساتن جي حمايت جاري رکنداسين.

و??ير??عظم چيو ته پاڪستان پنهنجو ڌيان ”جيو پاليٽيڪس“ کان ”جيو اڪنامڪس“ تي ڏئي رهيو آه?? جيڪو امن، ترقياتي حصيداري ۽ رابطن تي ٻڌل آه??، هن چيو ته پاڪستان جو جاگرافيائي بيهڪ هڪ قدرتي پل جي طور تي وچ ايشيا کي ڏکڻ ايشيا سان جوڙي ٿي ان جو اظهار ايس سي او جي پليٽ فارم تان ٿيندو آه??. پاڪستان وچ ايشيا ۾ اسان جي ڪيترن ئي حصيدارن لاءِ سمنڊ جو مختصر ترين رستو فراهم ڪري ٿو، هن ازبڪستان جي صدر پاران تاشقند ۾ جولائي ۾ وچ ايشيائي ڏکڻ ايشيا ڪنيڪٽوٽي عالمي ڪانفرنس جي ميزباني ج?? قدمن جي واکاڻ ڪئي.

و??ير??عظم چيو ته ايس سي او خطي ۾ ريل، رستي، سمنڊ ۽ هوائي رابطن سان واپار، توانائي ج?? وهڪري، ۽ ماڻهن سان ماڻهن جي مٽاسٽا جي نئين دور جو آغاز ٿيندو جيڪو خطي ۽ ان کان اڳتي ترقي ۽ خوشحالي ۾ نمايان ڪردار ادا ڪندو. هن چيو ته اهي علائقائي رابطا چين پاڪستان اقتصادي راهداري سان مستحڪم ٿيندا جيڪي بي آر آءِ جو اهم منصوبو آه??، اسان کي موثر گهڻ رخي ۽ گڏيل قومن جي چارٽر جي مقصدن ۽ اصولن، ماڻهن جي خودمختياري، رياستن جي برابري ۽ خودمختياري، علائقائي سالميت جو احترام ۽ جارحيت کان پاسو ڪرڻ لاءِ پنهنجي مڪمل حمايت ڪرڻ گهرجي.

هن چيو ته اسان کي افغانستان جي صورتحال کي مستحڪم ڪرڻ لاءِ هڪ جامع ايس سي او موقف جو تعين ڪرڻ گهرجي. اسان کي علائقائي رابطن جي ايجنڊا کي اڳتي وڌائڻ گهرجي، ان عمل کي اڳتي وڌائيندي پاڪستان 2022ع ۾ ”علائقائي خوشحالي لاءِ ٽرانسپورٽ رابطا” جي موضوع تي هڪ ورچوئل ڪانفرنس جي ميزباني ڪرڻ چاهي ٿو. هن چيو ته پاڪستان 2022ع ۾ ”ڊجيٽل اڪانومي ج?? ذريعي يوٿ ايمپاورمنٽ“ جي موضوع تي هڪ ڪانفرنس جي ميزباني ڪرڻ چاهي ٿو.

و??ير??عظم ايران جي نئين چونڊيل صدر ابراهيم رئيسي کي م??ار??باد ڏني. هن چيو ته آئون سعودي عرب، مصر ۽ قطر جي ڀائرن کي نئين مڪالمي ج?? حصيدار بڻجڻ تي م??ار??باد ڏيان ٿو، هن شنگهائي تعاون تنظيم جي سيڪريٽري ج??رل نوروف جا پنهنجو مدو مڪمل ڪرڻ تي ٿورا مڃيا ۽ سفير زانگ منگ کي نئون سيڪريٽري ج??رل طور ڀليڪار چئي، و??ير??عظم عمران خان صدر شوڪت مرزيوئيف کي ازبڪستان جي 22 -2021ع جي لاءِ ايس سي او جي چيئر تي م??ار??باد ڏني ۽ کيس پاڪستان جي مڪمل حمايت جي خاطري ڪرائي.