اسلام آباد – 10 فيبروري (اي پي پي) وزيراعظم عمران خان چيو آهي ته پاڪستان آمريڪا ۽ چين جي وچ ۾ لاڳاپن کي بهتر ڪرڻ لاءِ ڪردار ادا ڪرڻ چاهي ٿو، اهو ڪردار جيڪو 1970ع ۾ ڪيو هو، اسامه بن لادن کي مارڻ کانپوءِ آمريڪا کي مشن ختم ڪرڻ گهرجي ها پوءِ انهن افغانستان ۾ ڇا پئي ڪيو، آمريڪا کي پتو ئي نه هو ته هو افغانستان ۾ ڇا ڪرڻ آيا آهن، آمريڪي جنگ جو حصو بڻجڻ ??ان پاڪستان تباهه ٿيو، پاڪستان کي ڪڏهن به ان جنگ جو حصو نه بڻجڻ گهرجي ها منهنجي ??ولين ترجيح هن وقت پاڪستان جي 22 ڪروڙ عوام آهي، طالبان جي ??ڪومت ڪمزور ٿي ته اها داعش جهڙن عالمي دهشتگرد گروپن جو مقابلو نه ڪري سگهندي،پاڪ چين لاڳاپا عوام جي ??طح تي پاڙون پڪيون ڪري ويا آهن، عروج ۽ زوال کان مٿانهن ا??ان جي لاڳاپن ۾ هڪ تسلسل آهي، پاڪستان ۽ چين ٻيهر سرد جنگ جو دور نٿا چاه??ن، ڀارتي حڪومت اهو سمجهي ٿي ته ڀارت صرف هندوئن لاءِ آهي جڏهن ته ٻين مذهبن کي مڃيندڙن کي ٻي درجي ??و شهري سمجهيو ويندو آهي، ڀارت ڪشميرين کي خودمختياري واريو حق ڏيڻ کان انڪار جي ڪري وڌيڪ نقصان کڻندو، افغانستان ۾ آمريڪا جا مقصد واضح نه هجڻ جي ڪري ان کي ناڪام ئي ٿيڻو هو، افغانستان جي ??مداد نه ڪئي وئي ته ان??ان جو پيدا ڪيل سڀ کان وڏو الميو جنم وٺي سگهي ٿو. اهڙن خيالن جو اظهار هن فودان يونيورسٽي چين جي ڊائريڪٽر کي خصوصي انٽرويو ڏيندي ڪيو، وزيراعظم چيو ته مون ٻن ڏهاڪن تائين عالمي ڪرڪيٽ کيڏي، اهو ڪنهن رانديگر جو عالمي راندين ۾ ڊگهو ترين ڪيريئر هو، هن چيو ته جيڪي عالمي پائي جا رانديگر هوندا آهن اهي باقي بچيل زندگي ڪمنٽيٽر يا ڪوچ بڻجي ميڊيا ۾ وڃي گذاريندا آهن ۽ انهن لاءِ ڪيترائي موقعا هوندا آهن پر جڏهن آئون رٽائر ٿيس ته مُون ڪڏهن به ٻيهر ڪرڪيٽ طرف وڃڻ نٿي چاهيو، وزيراعظم چيو ته خدا ا??ان سڀني کي تمام گهڻين صلاحيتن ??ان نوازيو آهي پر ان صلاحيت ??ان گڏ توهان تڏهن ئي انصاف ڪري سگهو ٿا جڏهن توهان پاڻ کي چئلينج ڪندا آهيو، اهڙي طرح توهان زندگي ۾ وڌيڪ مٿي ويندا آهيو ۽ جيئن ئي توهان پنهنجو پاڻ کي چئلينج ڪرڻ ڇڏي ڏيو ٿا ته توهان زوال جي ??رف وڃو ٿا، الله تعاليٰ ا??ان انسانن کي اهڙو ئي تخليق ڪيو آهي، مون سدائين پنهنجي ??اندين جو ڪيريئر ختم ٿيڻ کانپوءِ ان کان ڪنارو ڪرڻ چاهيندو هئس، آئون اُن زندگي ??ان جڙيل رهڻ نه چاهيندو هئس، ان لاءِ مون راند کان ڪنارو ڪرڻ کانپوءِ پهرين ڪينسر اسپتال ٺاهي ڇو ته ان وقت پاڪستان ۾ ڪينسر جي ڪابه اسپتال نه هئي ۽ شوڪت خانم ملڪ جو سڀ کان وڏو خيراتي ادارو به هو ۽ اڄ به آهي ۽ هاڻي مون عطين ??ان ٻي ڪينسر اسپتال ٺاهي آهي ۽ هاڻي ٽئين اسپتال جي ??عمير جي ??مل ۾ آهيان، ان کانسواءِ ٻه يونيورسٽيون به ٺاهيون آهن ۽ اهي سمورا خيراتي آهن، ڪو به ڪاروباري ادارو نه آهي، بنيادي طور تي هي انهن ماڻهن جي لاءِ آهن جيڪي يونيورسٽي جي معياري تعليم جا خرچ ۽ ڪينسر جي ??لاج جا خرچ برداشت ڪرڻ جي قابل نه آهن، وزيراعظم چيو ته شوڪت خانم اسپتالن مان تقريبن 75 سيڪڙو ماڻهو ڪينسر جو مفت علاج ڪرائيندا آهن ۽ يونيورستين ۾ 90 سيڪڙو شاگرد مفت تعليم حاصل ڪندا آهن، وزيراعظم چيو ته آئون انهي طرف اڳتي وڌي رهيو هئس، پوءِ مون سياست ۾ وڃڻ جو فيصلو ڪيو ڇو ته مون کي احساس ٿيو ته ڪجهه بگڙيل سياستدان ا??ان جو ملڪ تباهه ڪري رهيا آهن، منهنجو ايمان آهي ته ملڪ غريب صرف بدعنواني جي ڪري آهي، بدعنواني قانون جي ??اڪميت نه هجڻ جي هڪ علامت آهي، اهڙو ملڪ جيڪو پنهنجي ??اقتور کي قانون جي ??ابع نٿو آڻي سگهي، ”بنانا ريپبلڪ“ بڻجي ويندو آهي ۽ ان جي ??وام غربت جو شڪار ٿي ويندي آهي، اهو ئي سبب آهي ته جو آئون سياست ۾ آيس، منهنجو منشور ٻن اصولن تي ٻڌل هو هڪ قانون جي ??ڪمراني ۽ ٻيو پاڪستان کي فلاحي رياست بڻائڻ، انهي ڪري 25 سال پهرين آئون سياست ۾ آيس، مون 22 سالن جي ??دوجهد کانپوءِ آخرڪار ان منصب تائين پهتس، افغانستان جي ??ورتحال بابت هڪ سوال جي ??واب ۾ وزيراعظم چيو ته آمريڪين افغانستان جي ??اريخ جو مطالعو نه ڪيو، هڪ چوڻي آهي ته جيڪي ماڻهو تاريخ مان سبق حاصل نٿا ڪن هو ان کي ورجائي برباد ٿيندا آهن، تنهن ڪري جيڪو به افغانستان جي ??اريخ ڄاڻي ٿو اهو ائين نه ڪري ها جيئن آمريڪا ڪيو،آئون اهو ماڻهو هئس جنهن شروع ڏينهن کان چوندو آيو آهيان ته آمريڪي افغانستان ۾ ڪڏهن به ڪامياب نه ٿيندا، کين سمجهه ئي نه هئي ته هو افغانستان ۾ حاصل ڇا ڪرڻ چاهيندا هئا، ڇا هو قوم جوڙڻ چاهيندا هئا يا هو جمهوريت آڻڻ چاهيندا هئا يا هو افغان عورتن کي آزادي ڏيارڻ آيا هئا، انهن جا ڪي واضح مقصد ئي نه هئا، جيڪڏهن ڪجهه هو ته جڏهن هڪ ڀيرو اسامه بن لادن کي آمريڪين ماري ڇڏيو هو ته ان جو مشن ختم ٿي وڃڻ گهربو هو ڇو ته ظاهر ۾ اهي صرف القاعده ??ان وڙهڻ لاءِ آيا هئا پر القاعده ته افغانستان ۾ پهرين ٻن سالن ۾ ئي ختم ڪئي وئي هئي ته ان کانپوءِ هو اتي ڇا ڪري رهيا هئا، آمريڪين مان ڪو به نه ڄاڻيندو هو ته هو اتي ڇا ڪري رهيا هئا، جڏهن توهان جي ??امهون واضح مقصد ئي نه هجن ته توهان هڪ ملڪ تي چڙهائي ڇو ڪئي ته اهو هر صورت ۾ ناڪامي تي ئي ختم ٿيڻو هو. ٻي ڳالهه ته هو افغانين جي ڪردار کي ئي نٿا سمجهن، افغانستان جي ??وام پنهنجي ملڪ تي غير ملڪي حاڪميت قبول نٿا ڪن، هو ٻاهران کان ڪنٽرول ڪرڻ قبول نٿا ڪن، هو دنيا جا سڀ کان آزاد منش ماڻهو آهن، تنهن ڪري جيڪو ڪو به سمجهي ٿو ته هو افغانستان جي ماڻهن کي ڪنٽرول ڪري سگهي ٿو يا ان تي قبضو ڄمائي سگهي ٿو ته ان انهن جي ??اريخ نه پڙهي آهي، ان لاءِ مون 20 سالن تائين اهو چوندو رهيس ته ان جو ڪو به فوجي ??ل نه نڪرندو ڇو ته آئون افغانستان جي ??اريخ کان واقف آهيان. وزيراعظم چيو ته بدقسمتي ??ان ڪير اها ڳالهه نه سمجهيو ڇو ته آمريڪا ۽ ان جي ??تحادين کي پنهنجي هٿيار جي ??اقت تي تمام گهڻو ڀروسو هو، هو پاڻ کي فتح نه ٿيڻ جوڳو سمجهندا هئا، تنهن هوندي به جيڪڏهن ماڻهو توهان جي ??ڪومت کي قبول نٿا ڪرڻ چاهين ته توهان انهن تي حڪومت نٿا ڪري سگهو، جيڪڏهن ڪو ماڻهو ڪنهن غير ملڪي حملي آور کي قبول نه ڪن ته ان حملي آوار کي وڌيڪ عرصي تائين کين حراست ۾ رکڻ ۾ مشڪلاتُون ٿينديُون، ان لاءِ پهرين ڳالهه ته آمريڪا جو سڄو منصوبو ئي غلط منطق تي ٻڌل هو ۽ ان جو ڪو واضح مقصد نه هو ۽ ان کي ڪڏهن به ڪامياب نه ٿيڻو هو، هاڻي 40 سالن کانپوءِ پهريون موقعو آهي ته حقيقت ۾ افغانستان ۾ ڪا ويڙهه نه ٿي رهي آهي، اتي ڪا خانه جنگي نه ٿي رهي پر افغانستان کي جيڪو مسئلو درپيش آهي، اهو هي آهي ته ڪنهن سبب ڪري آمريڪي طالبان جي ??ڪومت ۽ 4 ڪروڙ افغان شهرين ۾ فرق نه پيا ڪري سگهن، وزيراعظم چيو ته افغانستان ۾ هڪ تمام وڏو انساني الميو جنم وٺي رهيو آهي ۽ هي اها شيءَ آهي جنهن کان بچڻ گهرجي، مون هر فوم تي آواز بلند ڪيو آهي، وزيراعظم چيو ته جڏهن آمريڪي اتي موجود هئا تڏهن به اڌ کان وڌيڪ افغان آبادي غربت جي لڪير کان هيٺ واري زندگي گذاري رهي هئي، جڏهن هڪ ملڪ جيڪو پنهنجي ??جيٽ جي 75 سيڪڙو لاءِ غير ملڪي امداد تي ڀاڙي رهيو هجي، توهان جي ??مداد بند ڪري ڇڏيو ۽ ان ملڪ تي پابنديون لاڳو ڪري ڇڏيو ته اهو ان??ان جو پيدا ڪيل سڀ کان وڏو انساني بحران بڻجي ??گهي ٿو، وزيراعظم چيو ته چ??ن، پاڪستان پاڙيسر??ن، يورپي ملڪن سميت سڀني کي جيڪو ڪم لازمي ڪرڻ گهرجي ??هو هي آهي ته آمريڪين کي قائل ڪن ته افغانستان جي ??والي ??ان اڳتي وڌڻ جو اهو طريقو نه آهي ڇو ته افغانستان ۾ افراتفري ٿيندي آهي ته اها وجهه جنهن لاءِ آمريڪا بنيادي طور تي افغانستان جو رخ ڪيو هو اهو دهشتگردي هئي ۽ جيڪڏهن افغانستان ۾ افراتفري ٿي آهي ۽ طالبان حڪومت ڪمزور ٿيندي آهي ته هو آءِ ايس آءِ ايس (داعش) جهڙي عالمي دهشتگرد گروهن جو مقابلو ڪرڻ جي قابل نه هوندي، هڪ سوال جي ??واب ۾ وزيراعظم چيو ته منهنجي ??ولين ترجيح پاڪستان جي 22 ڪروڙ عوام آهي، ا??ان جي ??بادي جو تقريبن 25 کان 30 سيڪڙو غربت جي لڪير کان هيٺ آهي، پاڪستان ۾ ا??ان گذريل 30 سالن ۾ خاص طور تي زوال ٿيو آهي، ٻن خاندانن جي ملڪ لُٽڻ لاءِ واريون وٺڻ جي ڪري ۽ پوءِ يقينن دهشتگردي جي ??لاف آمريڪا جي ??نگ جو حصو بڻجڻ جي ڪري، جيڪا پاڪستان جي ??باهي ثابت ٿي آهي، پاڪستان کي ڪڏهن به جنگ ۾ حصو نه وٺڻ گهربو هو، جتي امريڪا کي نائين اليون کانپوءِ 20 سالن ۾ ٻه، ٽي يا چار هزار ماڻهن جو نقصان برداشت ڪرڻو پيو، پاڪستان کي 80 هزار ماڻهن جو جاني نقصان ٿيو ۽ ا??ان کي معيشت ۾ 150 ارب ڊالر کان وڌيڪ نقصان ٿيو، ا??ان جي ??ولين ترجيح ان وقت پنهنجي ماڻهن جي ??ارسنڀال ڪرڻ آهي، منهنجي ??ڪومت جو سڄو زور جيو اڪنامڪس تي آهي، ا??ان پنهنجي معيشت کي بهتر ڪرڻ چاهي رهيا آهيون ۽ پنهنجي ماڻهن کي غربت مان ڪڍڻ چاهيون ٿا، ان لاءِ ا??ان چين کان سکڻ چاهيون ٿا جيڪو چين حاصل ڪيو ا??ان ان جي ڪري چين کي نموني طور ڏسون ٿا ڇو ته ڪنهن به قوم پنهنجي ٿوري وقت ۾ ايترن ماڻهن کي غربت مان ناهي ڪڍيو جيترو چين ڪيو آهي، منهنجي ??صل ڪوشش اها ئي آهي ته آئون ڪيئن ماڻهن کي غربت مان ڪڍان ۽ ڪيئن ملڪ ۾ دولت جي پيداوار ٿئي، ا??ان سي پيڪ ۽ گوادر کي پنهنجي ??يو اڪنامڪس لاءِ هڪ زبردست موقعي جي ??ور تي ڏسون ٿا، منهنجي ??يال ۾ صرف پاڪستان ۽ چين لاءِ مخصوص نه آهي پر ا??ان ڪنهن به ملڪ کي دعوت ڏيون ٿا ته هو ا??ان جي ??ن منصوبي جو حصو بڻجي ۽ سي پيڪ ۾ سيڙپڪاري ڪري، يقينن مستقبل ۾ ڪيترائي معاشي موقعا پيدا ٿيندا. هڪ سوال جي ??واب ۾ هن چيو ته آئون ڪرڪيٽ جي ڪري ڪيترن ئي پاڪستانين جي مقابلي ۾ ڀارت جي ??اري ۾ وڌيڪ بهتر ڄاڻا ٿو، پاڪستان ۽ ڀارت ۾ ڪرڪيٽ تمام گهڻي مقبول آهي، ڪرڪيٽ جو رانديگر هوندي مون ڀارت ۾ وڌيڪ ڪرڪيٽ کيڏي آهي، ڀارت جا ماڻهو مون ??ان وڌيڪ محبت ۽ احترام ڪندا هئا، آئُون شايد ڀارت ۽ ڀارتين کي پاڪستانين کان وڌيڪ بهتر ڄاڻان ٿو، جڏهن منهنجي ??ڪومت آئي ته ڀارت ??ان لاڳاپن جي معمول تي بحالي منهنجي ??رجيح هئي، هن چيو ته ا??ان جو ڀارت ??ان وڏو مسئلو ڪشمير آهي، ڀارت ڪشمير جي ??وام کي خودمختياري وارو حق ڏيڻ کان اڪار ڪندو رهيو جڏهن ته ان مطالبي کي گڏيل قومن جي ??لامتي ڪائونسل جي ??مانت حاصل آهي، بدقسمتي ??ان ڀارت ڪشميرين جي ??ن مطالبي کي ٺڪرايندو رهيو آهي، پاڪستان ۽ ڀارت جي وچ ۾ اهو بنيادي تڪرار آهي جنهن کي گڏيل قومن جي ??لامتي ڪائونسل تسليم ڪيو آهي پر آئون سمجهان ٿو ته بدقسمتي ??ان ان مسئلي ??ان پاڪستان جي مقابلي ۾ ڀارت کي وڌيڪ نقصان پهتو آهي ۽ پهچندو. وزيراعظم چيو ته ڀارتي حڪومت اهو سمجهي ٿي ته ڀارت صرف هندوئن لاءِ آهي، ائين ڪرڻ بنيادي طور تي 60 يا 70 ڪروڙ ماڻهن کي محدود ڪرڻ جي ??رابر آهي، هاڻي کين ٻي درجي ??و شهري سمجهيو ويندو آهي جنهن ۾ 20 ڪروڙ کان وڌيڪ مسلمان به شامل آهن، ان لاءِ ڀارت ۾ هڪ مشڪل ترين صورتحال آهي، وزيراعظم چيو ته ڀارت کي اندر کان مسئلا درپيش آهن، ان جي پنهنجي پاڙيسرين ??ان به تڪرار آهن، ا??ان اها ئي اميد ڪري سگهون ٿا ته ڀارت ??ان بهتر فيصلا ٿيندا پر صورتحال بهتر نه هجڻ جو ڀارت کي وڌيڪ نقصان پهچندو. هڪ سوال جي ??واب ۾ وزيراعظم چيو ته ڪو به ملڪ سدائين پنهنجي ??رتري قائم نٿو رکي سگهي، سمورن ملڪن کي هڪ اعتماد سازي ۽ جدوجهد جي ??ور مان گذرڻو پوندو آهي، ان مان هڪ عزم هوندو آهي ۽ هو ٻين ملڪن کان اڳتي نڪري ويندا آهن پر هڪ وقت ايندو آهي جڏهن اهو ملڪ سستي روي جو شڪار ٿي ويندو آهي، ان جو جذبو ختم ٿي ويندو آهي ته ان وقت ڪو ٻيو ملڪ اڳتي اچي ويندو آهي، اها ئي انساني تاريخ آهي. وزيراعظم چيو ته دنيا کي سرد جنگ کان بچڻ گهرجي، مون چين ۽ آمريڪا جي وچ ۾ ڇڪتاڻ اف??وس??اڪ رجحان ڏسي رهيو آهيان، ان کي آساني ??ان هڪ صحتمند مقابلي جي ??ڪل ڏئي سگهجي ٿي، ان صورت ۾ سڄي دنيا کي فائدو ٿيندو، وزيراعظم چيو ته منهنجو ڌيان صرف هڪ شيءِ تي آهي ۽ اها هي ته پاڪستان جي 22 ڪروڙ عوام جو ڪيئن خيال رکيو وڃي جنهن مان اڌ ماڻهو مشڪل صورتحال ۾ آهن، ان مان اڌ غربت جي لڪير کان ٿورو مٿي ۽ اڌ ان کان هيٺ واري زندگي گذاري رهيا آهن، ان لاءِ منهنجي ??ڀ کان وڌيڪ ڌيان ان ڳالهه تي آهي ته انهن ماڻهن جي ڪيئن سارسنڀال ڪئي وڃي ۽ ڪيئن انهن جي ??نيادي سهولتون پهچايونو ن، پنهنجي ملڪ ۾ قانون جي ??ڪمراني ڪيئن قائم ڪئي وڃي ۽ ا??ان ڪهڙي به طرح جي ??ڪرارن کان بچڻ چاهيون ٿا، وزيراعظم چيو ته چين ۽ آمريڪا جي ??والي ??ان ا??ان ئي اهو ڪردار ادا ڪرڻ چاهيون ٿا جيڪو پاڪستان 1970ع ۾ ادا ڪيو هو، جڏهن ا??ان چين ۽ آمريڪا کي هڪ ميز تي ويهاريو هو، جڏهن ڊاڪٽر ڪسنجر پنهنجي مشهور زمانه چين جي ??وري تي آيو هو، آئون ٻيهر پاڪستان کي اهو ئي ڪردار ادا ڪندي ڏ??ان ٿو، بدران ان جي ??ه ا??ان مخالف بلاڪس ۾ گهيرجي وڃون، آئون سمجهان ٿو ته ان صورتحال ??ان دنيا متاثر ٿيندي، وزيراعظم چيو ته آئون سمجهان ٿو ته چين هر گز هڪ ٻي سرد جنگ نٿو چاهي، وزيراعظم سنڪيانگ جي ??ورتحال جي ??والي ??ان سوال جي ??واب ۾ چيو ته ا??ان چين ۾ پنهنيج سفير معين الحق کي خاص طور تي سنڪيانگ موڪليو ته هو اتي جي ??ورتحال جو جائزو وٺي ۽ اتي جي معاملن جي ??اري ۾ معلوم ڪري، جيڪا رپورٽ هن ڏني اها ان کان بلڪل مختلف هئي جيڪو ڪجهه اولهندي ميڊيا ۾ پيش ڪيو پئي ويو، ان جي ??پورٽ موجب اتي تيزي ??ان ترقي جو عمل جاري آهي، سنڪيانگ ۾ چين پاران ترقي تي غير معمولي ڌيان ڏنو پيو وڃي، جيڪو ڪجهه ا??ان کي ٻڌايو پيو وڃي ان طرح جي ڪا به شيءَ سنڪيانگ ۾ اويغور جي ??لاف موجود نه آهي، هڪ سوال جي ??واب ۾ وزيراعظم چيو ته آمريڪا به پاڪستان جو بهترين دوست آهي پر اها چين وانگر دوستي نه آهي جيڪا حالتن جي لاهن چاڙهن کان مٿانهين هجي. اهڙو به وقت هو جڏهن ا??ان آمريڪا ??ان گهرا دوستاڻا لاڳاپا هئا، پوءِ وري جڏهن پاڪستان جي ??رورت نه رهي ته هن پاڪستان کان ڪنارو اختيار ڪري ورتو، ان کانپوءِ وري دوستاڻا لاڳاپا بحال ٿي ويا، مثال طور پاڪستان افغانستان ۾ سوويت يونين جي ??لاف جنگ ۾ پهرين صف ۾ هو، ان وقت پاڪستان آمريڪا جو دوست بڻجي ويو، هن ا??ان جي مدد به ڪئي ۽ هو ا??ان ??ان تمام سٺا هئا، جيئن ئي سوويت يونين افغانستان مان هليو ويو ته هنن ا??ان تي پابنديون لڳائي ڇڏيون 10 سالن کانپوءِ جڏهن نائين اليون ٿيو ته وري انهن جا ??ان ??ان لاڳاپا قائم ٿي ويا ۽ جڏهن هو افغانستان ۾ ڪامياب نه ٿي سگهيا ته ان شڪست جو ذميدار ا??ان کي ٺهرايو ويو، ا??ان جا آمريڪا ??ان ائين لاڳاپا ناهن رهيا جيئن چين ??ان آهن، چين ??ان 70 سالن کان لاهن چاڙهن کان مٿانهن لاڳاپن ۾ هڪ تسلسل آهي، پاڪستان هر فورم تي چين ??ان گڏ بيٺل رهيو آهي ۽ چين جڏهن به ڪڏهن پاڪستان کي ضرورت پئي ته ا??ان جو ساٿ ڏنو آهي، چين ??ان ا??ان جي لاڳاپا عوام جي ??طح تي پاڙون پڪيون ڪري ويا آهن، هاڻي عوام جو عوام ??ان رابطو آهي، ان ??ان ڪو به فرق نٿو پوي ته پاڪستان ۾ ڪير اقتدار ۾ آهي جيڪو به هتي اقتدار ۾ ايندو سدائين ان جا چين ??ان ويجها دوستاڻا لاڳاپا هوندا ڇو ته ٻنهي ملڪن جي ??وستي عوام ۾ آهي.